Bal Arıları Mühendis Oluyor

PROJENİN GENEL AMACI: Toplumsal cinsiyet kalıpları çerçevesinde kadınlara geleneksel olarak uygun görülen meslekler dışında kabul edilen mühendislik mesleğini seçen kız öğrenci oranını artırmak, eğitim alanında ve meslek seçiminde kadın ve erkekler için fırsat eşitliğinin önemine dair farkındalığı geliştirmek.

Eurostat 2009 verilerine göre doğa bilimleri ve mühendislik alanlarında tam zamanlı kadın çalışan sayısı, Avrupa Birliği ülkelerinde % 30,2. Türkiye’de bu oran % 33,4. Amerika Birleşik Devletleri’nde mühendislik mezunlarının iş gücüne katılım oranı erkeklerde 132.300, kadınlarda ise 35.100. Ayrıca, mühendislik bölümlerinden mezun olan erkeklerin sayısı 66.500 iken kadın mezunların sayısı 20.000’dir (NSF, 2006). Kadınların doğa bilimleri ve mühendislik ile ilgili alanlarda sayısal olarak az yer almalarının sebepleri pek çok araştırmaya konu olmuştur. Sayısal azlık meselesi, son yıllarda Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği’nin de gündemine girmiş, kadınların çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve söz konusu mesleklere yönlendirilmesi ile ilgili araştırmalara bütçe ayrılmıştır.

YÖK'ün hazırladığı istatistikler[1] çerçevesinde, 2015 yılı itibarıyla mühendislik fakültelerinde öğrenim gören kadın ve erkek öğrenci sayısı arasındaki farklar sayısal olarak gözlenebilmektedir. Bu tablolara göre mühendislik fakültelerinde öğrenim gören erkek öğrenci sayısı 182023, kadın öğrenci sayısı ise 72347'dır. Bazı mühendislik dallarında kadın öğrenci-erkek öğrenci sayısı birbirine yakın ya da kadın öğrenci sayısı fazla iken, bazı mühendislik dallarında ise kadın öğrenci oranı hayli düşüktür. Örneğin, gıda işleme alanında erkek öğrenci sayısı 5602 iken, kadın öğrenci sayısı 13112'dir. Öte yandan, elektronik ve otomasyon alanında erkek öğrenci sayısı 80969 iken, kadın öğrenci sayısı 24226'dır.

Bu çalışmanın Türkiye’de yapılması önemlidir. Çünkü istatistiksel olarak ele alındığında Türkiye’de mühendislik mesleğini seçen ve sürdüren kadın sayısı Avrupa ve Amerika’ya göre fazladır. Bu durum, konunun Türkiye kadın emeği çalışmaları açısından tali kalmasını sağlamıştır. Konu ile ilgili kısıtlı sayıda çalışma vardır ve sayısal avantajdan ötürü bu alanda sorun yaşanmadığına dair yüzeysel bir algı mevcuttur.  Sayısal azlığın sebepleri çok boyutlu olup toplumda ve meslekte yer etmiş günlük ifadelerde, önyargılarda ve iletişim biçimlerinde saklanmıştır.

Kadın mühendislerin azlığı, başta otomotiv olmak üzere, özellikle makine, endüstri, işletme mühendisi gibi mühendislik dalları için istihdam yaratan sektörlerin erkek ağırlıklı olmasına da yol açmaktadır. Kadınlara mühendisliğin uygun olmadığına ilişkin toplumsal yargılar, bu alanda başarılı olabilecek birçok kadından hem sektörün, hem ülke ekonomisinin mahrum kalması sonucunu da doğurmaktadır.

Bu anılan sorunları gidermek ve dönüşüm yaratmak için, hem henüz meslek seçimlerini yapmamış olan kız çocukların, hem ailelerinin, mühendislik mesleğini ve çalışma koşullarını tanıması, kadın mühendislerin başarı öykülerini ve kadın ve erkek mühendislerin birbirleriyle uyumlu bir biçimde yürüttükleri çalışmaları birinci ağızdan dinlemesi, meslek seçiminde toplumsal cinsiyet kalıplarından kaynaklanan önyargı ve kaygılarının azaltılması ve cesaretlendirilmeleri gerekmektedir. Öte yandan, kız öğrencilerin meslek ve hayat seçimlerinde büyük rol oynayan öğretmenlerinin toplumsal cinsiyet rollerine ve eşitliğin önemine dair temel bir farkındalığa erişmesi de elzemdir. Toplumun bütününde kadın mühendislerin görünürlüğünün ve meslek seçiminde toplumsal cinsiyet kalıplarının etkisini azaltmaya yönelik toplumsal farkındalığın artırılması da bir başka önemli konudur.

PROJENİN BEKLENEN SONUÇLARI ve AMAÇLANAN DEĞİŞİM

Kadınların doğa bilimleri, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarında yer bulması 2000’li yılların en çok araştırılan konularından biridir. Küresel ekonominin gerektirdiği kaliteli işgücünü sayısal ve nitelik bakımından iyileştirmek gerek akademik gerekse endüstriyel anlamda önem kazanmıştır. Bu kapsamda, uluslararası ve ulusal düzlemde pek çok üniversite bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarını geliştirmeye yönelik araştırma merkezleri kurmaya başlamış, mühendislik fakültelerine toplumsal cinsiyet farkındalığına yönelik dersler eklemişlerdir. Aynı şekilde, Uluslararası organizasyonlar teknoloji, bilim ve toplumsal cinsiyeti gündemlerine almış bu çerçevede kullanılacak fon yaratmışlardır.

Endüstriyel dönüşüm, bu çabanın vazgeçilmez bir parçasıdır. Dünyada kadınların mühendislik mesleğine yönlendirilmesi konusunda sosyal sorumluluk projesi yürüten firmaların ülkemizdeki temsilcisi FORD OTOSAN’dır ve projenin uygulamasında, toplumsal cinsiyet eşitliğinin hayatın her alanında sağlanması ve kadınların güçlendirilmesi konularında uzman bir sivil toplum kuruluşu olan Uçan Süpürge Kadın İletişim ve Araştırma Derneği ile işbirliği yapmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı’nın sağladığı destek projenin gücüne güç katmaktadır. Ülkem için Toplumsal Cinsiyet Eşitliğini Destekliyorum: Bal Arıları Mühendis Oluyor Projesi uluslararası düzeyde yaşanan bu değişimi ülkemizde yakalamayı ve hatta bu dönüşümün Türkiye’deki mimarlarında olmayı hedeflemektedir.

Ülkesel Boyutta Amaçlanan Değişim:

1.      Meslek seçimi yapacak olan kız çocuklarının ve velilerinin mühendislik mesleği için cesaretlendirilmesi: Toplumsal cinsiyet kalıpları çerçevesinde kadınlara geleneksel olarak uygun görülen meslekler dışında kalan mühendislik mesleği ve çalışma koşullarının 81 ilde toplam 8100 kız lise öğrencisine ve ailelerine tanıtılması yoluyla kız öğrenciler mühendisliği seçmeleri, aileleri de kızlarının bu seçimini desteklemeleri için bilgilendirilmesi ve cesaretlendirilmesi.

2.     Lise öğretmenlerinin mühendisliğe yatkın olan öğrencileri cinsiyet gözetmeksizin bu mesleğe yönlendirmesi:81 ilde 81 okulda 1620 öğretmenin toplumsal cinsiyet farkındalığı edinmesi sağlandı ve eğitim alanında ve meslek seçiminde kadın ve erkekler için fırsat eşitliğinin önemine dair farkındalığı geliştirildi.

3.     Toplumun genelinde kadın mühendislerin görünürlüğü ve meslek seçiminde toplumsal cinsiyet kalıplarının etkisini azaltmaya yönelik farkındalığının artırılması.

Bu yolla ülkemizde teknik mesleklere kadınların katılımının artırılması ve iş gücünün daha verimli kullanılması hedeflenmektedir. 

Uluslararası Boyutta Amaçlanan Değişim:

1.       Dünya ekonomisinde ve sektörel söylemlerde başlayan toplumsal cinsiyet temelli değişimi yakalamak

2.      Kadınların dünya işgücündeki katılımını artırmak

3.      Doğa Bilimleri, teknoloji ve mühendislik alanlarında kadınlara yönelik kalıp yargıları yıkmak ve varlıklarını olumlamak.