Isparta'da Hava Kirliliği Arttı

Isparta Makine Mühendisleri Odası Başkanı Hasan Akıllı, hava kirliliği konusunda önemli bir uyarı yaptı. Akıllı, hava kirliliğinin SOS verdiğini belirterek açıklamasında şu görüşlere yer verdi:

“Makine mühendisleri odası; yarı kamu nitelikli bir meslek odası kuruluşu olarak yaşadığımız kentin sorunlarını kendi alanında gündeme taşımak, tartışmak, katkı koymak ve halkımızı bilgilendirmeyi önemli bir görev kabul etmektedir. Bundan böyle önemli gördüğümüz konularda görüşlerimizi açıklayacağız.

Bugün hava kirliliği ve kirlilikler konusunda görüşlerimizi açıklıyoruz. Ayrıca LPG’ li araçlar ve LPG dolum istasyonları konusunda bilgi vereceğiz.

HAVA KİRLİLİĞİ NEDİR?
Avrupa birliğinin temiz hava politikalarının amacı, teneffüs edilen havanın doğal ortam havası kadar iyi olmasını sağlamaktır.
Bu sebeple havanın kirlenmesine sebep olan emisyonlara ve bu emisyonların insan sağlığına, bitkilere ve diğer malzemelere olan etkilerine ilişkin bilgi ve veriler toplanıyor. Bu veriler sayesinde güncel durum analiz edilebilir. Temiz hava stratejileri, simülasyon ve tahmine yönelik bilgisayar modelleri geliştirilebilir.

Gaz şeklindeki ve katı haldeki hava kirleticileri ortam havasında farklı hareket ederler. Gaz halindeki kirleticiler uzak mesafelere taşınabilirken, katı parçacıklar kaynağın yakınlarında yere veya başka yüzeylere çökerler. Kuru depozisyon, yağmur ve yıkama ile hava tekrar temizlenebilir. Gaz halindeki ve katı haldeki (hava kirleticileri) kimyasal olarak dönüştürülebilir.

Atmosferde bulunan, ölçülen veya teneffüs edilen tüm gaz ve partiküllere (uçucu maddelere) İMİSYON denir. Şayet bu maddeler her hangi bir yanma sonucu ortam havasına karışmış ise buna dan EMİSYON denir. Emisyon bacalardan veya eksozlardan çıkan gazlardır.
İNVERSİYON ise; sıcak havanın soğuk havanın üzerinde bulunarak, havanın dikey olarak birbiriyle karışmasının engellemesi durumudur. Kirlilik böylece yer seviyesine yakın soğuk hava tabakasının içerisinde toplanır.

Hava kirliliği genelde ısınma, trafik, sanayi, enerji insan ve diğer kaynaklardan oluşur.

İnsan kaynaklı olan kirlilik, bulunan bölgenin endüstriyel gelişimi, nüfusu, şehirleşme durumu ve bulunduğu bölgenin coğrafi durumu, fiziksel özellikleri gibi faktörlere bağlı olarak değişim gösterir. Yoğun yerleşim ve sanayi üretimi gözleten bölgelerde hava kirliliği oluşma riski diğer bölgelere göre daha fazla olması beklenebilir.

Yanma neticesi ortaya çıkan hava kirleticileri genelde kükürt dioksit SO2 , Azot oksitler NOX , toz partikül madde (PM10 ), karbon monoksit CO gibi gazlar ve uçucu maddelerdir.

Isparta ilimizi Türkiye genelinde değerlendirdiğimizde; birçok artıları ve hatta Türkiye’ de yaşanabilirlik açısından ilk dört il arasında yer bulmasına rağmen malasef hava kirliliği yönünden hiçbir şekilde iyidir diyemeyiz. Gerçi 2000’li yıllarda Türkiyedeki 81 il arasında hava kirliliğindeki en önemli etkenlerin başında gelen kükürt dioksit SO2 ve uçucu madde olarak tanımladığımız partikül maddeler (PM10 ) açısında en kötü dört il anasında sürekli yer almakta idi. Fakat bu günkü durumumuzda ise Isparta partikül madde açısında en kötü ilk üç il arasında, kükürt dioksit SO2 yönünde ise Türkiye deki en kötü 13. İl durumundayız. Bunlar çizelgeler halinde verilmiştir. 10 yıl öncesinde göre daha iyiye gitmemizin en büyük sebebi son yıllarda Isparta’ya giren kömürlerin belediyemiz kanalı ile sıkı kontrol neticesi düşük kalorili ve yanma neticesi kötü netice veren kömürlerin şehrimize girişlerinin yasaklanması sonucudur. Zira Isparta da katı yakıt olarak genelde kömür kullanılmaktadır. 2011 – 2012 yılı kış döneminde Isparta’ya 120 bin ton kömür girmiştir. Bu kömürün % 65’lik kısmı ithal kömür (Sibirya ve Afrika menşeyli) diğer % 35’lik kısmı ise yerli kömürdür.

Isparta’ya doğalgaz gelmiş ve yavaş yavaş yaygınlaşmaktadır. Çünkü Isparta da Kasım 2012 itibari ile; 108 bin civarında resmi daire , işyeri ve konut mevcuttur. Bunlardan 97.000 adedine torosgaz vasıtası ile altyapı gitmiştir. Abone sayısı ise 37.000 dir. Gaz kullanan abone sayısı 26700 olup Isparta’nın genelinde % 25’lik bir kullanım söz konusudur. Bu miktar dahi hava kirliliğine müspet yönde etki etmektedir. Zira doğalgaz çevre dostu olarak değerlendirilmektedir. Doğalgaz da dış ticarete bağlı oluşumuz ve her yıl artan fiyatları nedeni ile vatandaş tereddütlüdür. Zira 2011 yılı içinde doğalgaza % 37 zam yapılmıştır. Şu haliyle Isparta da doğalgazın bir metreküpü 96 kuruştur. Doğalgaz fiyatı sadece dolara bağlı değil satın aldığımız ülke ile yapılan ticari protokollere bağlıdır. Protokol gereği Türkiye 2010 ve 2011 yıllarında takribi 2,9 ve 2,8 milyar TL kullanılmayan doğalgaza para ödedik. Doğalgaz da bir petrol ürünü olduğu için ona göre fiyat belirlenir. Bakınız bunu ham petrole göre endekslersek ham petrole varil başına 1972 yılında 1,9 dolar, 1975’de 10,7 dolar, 1986’da 13,01 dolar, 1994’de 14,76 dolar, 2004’de 38 dolar öderken şu anda ise 111 dolar ödüyoruz. Dünyada fiyatı 40 yılda 80 kat artan hiçbir madde yoktur. Sadece 2011 yılında ithal petrole ülke olarak 54 milyar dolar ödeme yaptık.

Yine 2011 yılında ülke olarak 44,5 milyar metreküp doğalgaz kullandık. Fakat her şeye rağmen doğalgaz kullanımı temiz ve zahmetsiz bir yakıt oluşumdan dolayı tercih edilmektedir. Isparta da hava kirliliğinin eski yıllara göre bir miktar azalmasına ana nedenlerinin biriside ısıtma sistemlerinde doğalgaz kullanımıdır. Isparta da hava kirliliği asla çözülmüş değildir. Çünkü Avrupa birliği uyum yasaları çerçevesinde dünya sağlık teşkilatının ön gördüğü hava kalitesinin çok altındaki değerlerde seyrediyoruz. Halbuki kademeli olarak 2014 yılına kadar hava kalitesini yakalamamız gerekiyor. Fakat su haliyle değerler hiçte iç açısı değildir. Mahalli çevre kurulu (MÇK) bu hususta en önemli etken olmasına rağmen son üç ayda toplanamamıştır. 30 Ekimde yapılması gereken MÇK toplantısı ertelenmiştir.

Avrupa birliği (AB) sınır değerlerine göre yılda maksimum 24 defa kükürt dioksit oranının 350 mikrogram /m3 günde de maksimum üç defa 125 mikrogram/m3 olması gerekirken bizde bu değerlerin çok ama çok üzerinde ölçüm değerleri çıkmaktadır. Aynı şekilde AB’ ye göre yılda maksimum 35 defa 50 mikrogram / m3 partikül madde yıllık ortalama ise 40 mikrogram/m3 olması gerekirken Isparta’da bu değer listeden de görüldüğü gibi üç kat üzerinde yani 128 mikrogram/m3 ‘dür. Bunlar hiçte iç açıcı değerler değildir.

Isparta’yı hava kirliliği yönünden yaşanan bir seviyelere çekmek için mutlak ve mutlak radikal kararlar almak gerekir. Bunların başında merkezi ısıtma sistemleri aralıksız kontrol edilmelidir. Ateşçi olarak belirlenen kalorifer kazan yakıcılarının eğitimi ve hatta tüm belgeli yakıcıların periyodik olarak ara eğitimlerden geçirilmesi, yakıtların daha sıkı kontrol yapılması v.s. gibi unsurlar sıkça gözden geçirilmelidir. Ayrıca bu şehirde hep beraber yaşıyor isek görülen çevre kirleticilerini bireysel uyarmamız ve hatta ilgililere bilgi ulaştırmamız gerekmektedir. Biz Avrupa birliğine üye olmaya çalışıyorsak nasıl ki orada bırakın yanlış ve kural dışı kazan yakmayı bir kibrit çöpü dahi çevreye atamazsın. Yoksa onu sana aldırırlar. Bunun yegane nedeni tüm insanlar çevreye duyarlı oldukları için bizlerde de bu bilinç gelişmesi gerekmektedir.

Makine Mühendisleri odası olarak hava ve diğer kirliliklerle ilgili tespitlerimiz ve önerilerimizi aşağıda sıralamış bulunuyoruz.
1. Yasal çerçevede binaların yalıtımı mecburi kılınmakla beraber AB Uyum yasalarına göre 2016 sonuna kadar tüm binaların yalıtım yapılarak ENERJİ KİMLİK BELGE’ si çıkarılması gerekmektedir. Zira 2017 den itibaren gayrimenkullerin alım satımında nasıl ki şimdi DASK yani Zorunlu deprem sigortası aranıyor ise o zaman mecburi evrak statüsüne BİNANIN ENREJİ KİMLİK BELGESİ’ de eklenecektir. Bu belgeler; eskiden yapılmış binalarda enerji verimliliği danışmalık şirketleri vasıtası ile, yeni binalarda ise serbest çalışan bütün makine mühendisleri tarafından hesaplamalar neticesi verilebilir.

Ayrıca Türkiye genelinde binaların dıştan mantolanması 3-5 cm arası yapılmasına rağmen yapılan hesaplamalarda Isparta için ideal mantolama kalınlığı 8 cm çıkmaktadır. AB Ülkelerinde şu anki uygulama ortalama 12 cm’ dir. Bizde ise uygulama ortalama 8 cm olması gerekirken maalesef 4 cm civarındadır. İşte buradan gidilirse yeterince ısı yalıtımı yapılmayan binalarda ısınmak için daha fazla ısı enerjisine ihtiyaç gösterecek ve daha fazla yakıt yanacak ve çevre daha fazla kirlenecektir.
2. Bu kış dönemi il mahalli çevre kurulu maalesef bir takım raporların eksik olmasından dolayı toplanamamış olup geçen kış devresi alınan kararlar yürürlüktedir. Buna göre şehrimize bu yıl dışarıdan girecek olan tahribi 100 bin ton kömür yetkililerce kalite ve tonaj kontrolleri çok titiz olarak yapılmalı ve şehrimize düşük kalorili ve kalitesiz kömürlerin kaçak olarak girmesi mutlaka önlenmelidir.

3. Kaloriferlerin yakımın da bir takım düzensizlikler mevcuttur. Bunların başında yakma saatleri, yakıcıların kurslardan geçerek belge alıp almamaları kontrolleri ve bilhassa belgeli ateşçilerin her yıl olmasa bile iki yılda bir kısa sürelide olsa yeni bilgilere intibak kurslarından geçirilmeleri gerekir.

4. Kazan temizlikleri ve baca temizlikleri yönetmeliklere uygun yapılmamaktadır. Büyük binaların ve işletmelerin baca gaz emisyonları ölçülerek gerekli önlemler alınabilir.

5. Sanayi çarsında işyerleri ısıtma amaçlı yanık yağ ve bazı gelişi güzel yakıtlar yakarak havayı zehirlemektedir.

6. İlimizde kirlilik yoğunlukları dikkate alınarak kalorifer mahallerinde farklı saatlerde yakılarak kirlilik yoğunluğu azaltılabilir. Yani aynı saatlerde bütün mahallerde kaloriferler yanarsa o an için tüm kent aynı anda yoğun hava kirliliği ile karşılaşmaktadır.

7. Trafikte eski ve uygunsuz araçlar ile kent merkezine girişi yasak olan büyük tanojlı taşıtların şehre saldığı eksoz gaz kent merkezinde yoğun hava kirliliğine neden olmaktadır. Bunun önüne geçmek için en doğru seçim TOPLU TAŞIMACILIK SİSTEMİDİR.

Bunun için de hafif yaylı sistemi öneriyoruz. Bilhassa Halıkent – SDÜ arasında yer üstü hafif yaylı sistemle toplu ulaşım yapılması yüzlerce aracın devre dışı kalması demektir. Çünkü şu haliyle Türkiye de Kasım 2012 itibariyle trafikte 16.825.748 araç mevcut olup Türkiye genelinde her 4,5 kişiye 1 araç düşmesine rağmen Isparta da bu oran araç lehine fazladır. Çünkü Isparta genelinde 134.810 araç varken sadece şehir merkezinde 88411 araç bulunmaktadır. Sağlıklı bir toplu taşıma özel araç kullanımı ve hatta özel araç edinmeyi azaltır.Gerçi birilerinin çıkıp da Isparta il genelinde 2010 yılında 448298 kişi iken 2011 yılında 411245 kişiye düşmüş yani 1 yılda % 8,5 nüfusca küçülerek 37053 kişilik nüfus düşüşü olmuştur. Biz bunun nedenlerini ve çözüm yollarını daha önce geniş şekilde izah ettik Allahtan bir tek yetkili çıkıp da bu üzücü tablonun hesabını vermedi. Bu konu Isparta için son derece karamsar bir tablodur. Tabiki bir diğeri de çıkıp genel nüfusu azalan bir il merkezine hafif rayı bir sistem mi yapılır diyecektir. İşte bizi üzen ve düşündüren konu da budur. Özellikle üzerinde durulması gereken konulardan birini teşkil eder.
8. Şehir merkezindeki kavşaklarda kaskad (battı çıktı) , yeraltı ulaşım yolları kesinlikle ulaşım kolaylılığı getiriyor gibi görünse de trafik yoğunluluğunu azaltıcı unsur değildir ve kesin çözüm de değildir. Bunlar insanların kent merkezindeki kullanım alanlarını azaltır. Bu tür kavşaklar şehir merkezi dışında ya da girişlerinde çözüm olabilir. Isparta da ana caddeler 50-60 m olması durumunda battı çıktılar iyi olabilir fakat şehrimizde ana caddeler maalesef 15/25 m arasında ve şehir için çok dar caddelerdir.

9. Şehir merkezinde özellikle trafiğin yoğun olduğu saatlerde ağır ve eski, bakımsız taşıtların eksoz gürültüleri, motor sesleri, hava ve gürültü kirliliği yapmaktadır.

10. Kent iç merkezinde (orjininde) belli bir alan motorlu taşıt trafiğine yasaklanmalı (eski halk pazarı ve cafeler caddesinde olduğu gibi).

11. Özellikle bahar ve yaz aylarında her isteyen keyfi ve gelişigüzel düğün konvoyları düzenleyip şehrin her caddesini dolaşarak hem trafiği aksatmakta hem de gürültü kirliliği meydana getirmektedir. Günümüzde hem komik hem de dramatik olan bu durum kökünden düzeltilmelidir.

12. Asker uğurlamalarında da muhtelif partiler düzenlenmekte ve konvoylar oluşturulmaktadırlar. Bunlar da görüntü ve gürültü kirliliğine sebep olmaktadır.

13. Şehir merkezinde tuğladan yapılmış ve hatta sıvanmamış boyasız bir çok bina mevcut bunlar görüntü kirliliğine sebep olmaktadır.

14. Binaların çatı üzerlerine yerleştirilen güneş enerji panelleri görüntü kirliliği yaratmaktadır. Bunlar yeni mimari projeler ile beraber kamufle edilecek şekilde dizayn edilmelidir.

15. Isparta’nın ana caddeleri son yıllarda görülmemiş güzellik ve kalitede asfaltlanmıştır.

Kaldırım kenarlarına son derece güzel yağmur suyu menfezleri yerleştirilmiştir. Bu güzel yolları yarın telefon, elektrik, doğalgaz, kanalizasyon ve su bağlantıları gibi nedenlerle mümkün mertebe bozmayalım, bozdurmayalım. Bozulması halinde hem yol kalitesi bozuluyor hem görüntü kirliliği vermektedir.

LPG DÖNÜŞÜMLÜ ARAÇLAR VE LPG İSTASYONLARI
Artan yakıt fiyatları nedeni ile bütün ülkemizde olduğu gibi ilimizde de LPG’li araç sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Ne gariptir ki bu araçların zorunlu TÜV kontrolleri zamanında LPG Tüp ve donanımların sızdırmazlık kontrolleri bu yıl zorunlu evrak statüsünden kaldırılmıştır. Böylece mutlak ve mutlak LPG’ li araçlarda denetimsizlik söz konusudur. Bununla ilgili mevzuat hızlı bir şekilde değiştirilerek daha sağlıklı daha güvenli bir duruma getirilmelidir. İl merkezinde bulunan 88411 aracın takribi üçte ikisi LPG’ li dir.

LPG Dolum istasyonlarında yönetmelik gereği mutlaka sorumlu bir sözleşmeli müdür bulundurma zaruriyeti vardır. Bu belgeli makine mühendisi olabileceği gibi yine belgeli kimya mühendisi ve çevre mühendisi olabilir. Bununla ilgili yetkili istasyonları yetkililer denetlemektedir. MMO olarak odamıza kayıtlı 25 civarında LPG istasyonlarında yetkili müdür belgeli üyemiz vardır. Odamız kanalı ile muhtelif zamanlarda toplam 305 Kişiye LPG dolum istasyonlarında yetkili pompacı, LPG Gaz taşıma kursuna katılan 12 kişi ve Tüplü Dağıtıcı kursuna da 122 kişi katılarak belge almaya hak kazanmıştır..
Ayrıca odamız kanalı ile LPG nakliyecilerine ve tüp gaz nakliyeci – değiştirici ve işyeri çalışanları kurslardan geçirilerek belgeleri verilmiştir.”